ΑΜΟΡΓΟΣ

O Νίκος Γκάτσος γεννήθηκε τo 1911 (ή το 1914, όπως ο ίδιος έλεγε) στην Ασέα Αρκαδίας, όπου και τελείωσε το δημοτικό σχολείο. Για το γυμνάσιο μετέβη στην Τρίπολη, όπου γνώρισε τα λογοτεχνικά βιβλία και τις μεθόδους αυτοδιδασκαλίας ξένων γλωσσών. Έτσι, όταν ήρθε στην Αθήνα για να εγγραφεί στη Φιλοσοφική Σχολή, ήξερε, αρκετά καλά, αγγλικά και γαλλικά. Ήξερε, επίσης αρκετά καλά, τον Παλαμά, τον Σολωμό και το δημοτικό τραγούδι, αλλά και τις νεωτεριστικές τάσεις στην ποίηση της Ευρώπης. Στην Αθήνα, εγκατεστημένος πια με την οικογένειά του, άρχισε να μπαίνει στους λογοτεχνικούς κύκλους της εποχής και να δημιουργεί συγχρόνως τα δικά του μυθικά στέκια. Τα πρώτα του ποιήματα –μικρής έκτασης και κλασικού ύφους– τα δημοσίευσε στη «Νέα Εστία» το 1931 και στον «Ρυθμό» το 1933. Στη συνέχεια, συνεργάστηκε κυρίως με τα «Νέα Γράμματα», τα «Καλλιτεχνικά Νέα» και τα «Φιλολογικά Χρονικά», δημοσιεύοντας κριτικά άρθρα και σημειώματα. Την υποδειγματική ποιητική του σύνθεση Αμοργός την εξέδωσε από τον «Αετό» το 1943. Όταν τελείωσε ο πόλεμος, συνεργάστηκε με την «Αγγλοελληνική Επιθεώρηση» ως μεταφραστής και με το Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας ως ραδιοσκηνοθέτης, για λόγους καθαρά βιοποριστικούς. Για τους ίδιους λόγους ξεκίνησε να γράφει στίχους πρώτα για τις μουσικές του Μάνου Χατζιδάκι κι αργότερα άλλων αξιόλογων συνθετών, καθορίζοντας το σύγχρονο ελληνικό τραγούδι. Η ικανότητά του να χειρίζεται τον λόγο με ακρίβεια έκαμε το Θέατρο Τέχνης, το Εθνικό Θέατρο και το Λαϊκό Θέατρο να του εμπιστευθούν μεταφράσεις πολλών θεατρικών έργων, που παραμένουν «κλασικές». Το 1987 τιμήθηκε με το Βραβείο του Δήμου Αθηναίων για το σύνολο του έργου του και το 1991 του απονεμήθηκε ο τίτλος του Αντεπιστέλλοντος Μέλους της Βασιλικής Ακαδημίας Καλών Γραμμάτων της Βαρκελώνης για τη συμβολή του στη διάδοση της ισπανικής λογοτεχνίας στην Ελλάδα. Επέστρεψε στην Ασέα, πλήρης ημερών και γνώσεων, στις 12 Μαΐου 1992. Από τις Εκδόσεις Πατάκη κυκλοφορούν η συγκεντρωτική έκδοση των στίχων του Όλα τα τραγούδια (1999• νέα, αναθεωρημένη έκδοση, 2018), το ποιητικό του έργο Αμοργός (2000), η συλλογή Με τον ήλιο γείτονα: Τραγούδια του Νίκου Γκάτσου φωτισμένα από τον ήλιο του δημοτικού τραγουδιού και σε διάλογο μαζί του (2021), καθώς και πολλές από τις θεατρικές του μεταφράσεις (Ραμόν δελ Βάλιε-Ινκλάν, Τα κέρατα του Δον Φριολέρα, Λόπε δε Βέγα, Φουέντε Oβεχούνα, Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα, Θέατρο και ποίηση, Άρτσιμπαλντ Μακ Λης, Ιώβ, Ευγένιος Ο΄ Νηλ, Ταξίδι μιας μεγάλης μέρας μέσα στη νύχτα, Αύγουστος Στρίντμπεργκ, Ο πατέρας).